گیربکس در لغت نامه زبان فارسی به معنی جعبه دنده می باشد اما در اصطلاح یکی از ابزار های سیستم انتقال قدرت است که میان موتور (تولید کننده توان) و مصرف کننده توان (مانند دستگاه میکسر، تیکنر و غیره) قرار می گیرد. وظیفه اصلی گیربکس ایجاد تغییر در سرعت دوران و گشتاور مورد نیاز جهت استفاده در بخش های مختلف صنعتی است

گیربکس ها به دو دسته تقسیم میشوند

گیربکس های کاهنده:این نوع از گیربکس ها بین محرک و متحرک قرار می گیرد و دور مورد نیاز را تامین می کند و در تیپ های مختلفی ساخته می شوند. شایان ذکر است که اکثر گیربکس ها در این دسته قرار دارند

گیربکس های افزاینده:برخی صنایع تولید انرژی به طور مثال توربین های بادی و همچنین در صنایع بالا دستی و پالایشگاهی نیاز به گیربکس های افزاینده یا دور بالا برای تغییرات سرعت و گشتاور جهت رسیدن به سرعت بیشتر با گشتاور کمتر می باشد.

انواع موتور گیربکس صنعتی

1. گیربکس حلزونی (Worm Gearbox)

گیربکس هلیکال یا شافت مستقیم (Helical Gearbox)

گیربکس آویز (Parallel Shaft Gearbox)

گیربکس صنعتی (Industrial Gearbox)

گیربکس خورشیدی (Planetary Gearbox)

گیربکس هلیکال یا شافت مستقیم (Helical Gearbox)

گیربکس های هلیکال شامل تعدادی چرخدنده هستند که دارای ساختار مارپیچ یا هلیکال می باشند و به همین دلیل به این نام معرفی می شوند. این نوع چرخدنده ها از دسته چرخدنده های ساده ولی با امتداد پروفیل مورب نسبت به امتداد شفت می باشند. انتقال نیرو در این نوع جعبه دنده ها با توجه به ساختار چرخ دنده های آن ها (هلیکال) با حرکت یک نقطه در امتداد سطح دنده انجام می شود. این گیربکس ها به علت کاستن صدا و درگیری نرم چرخ دنده ها در سیستم های انتقال نیرو به کار می روند و می توانند در دور ها و توان های بالاتری نسبت به دنده های ساده استفاده شوند

این گیربکس را بر اساس نحوه اتصال می توان به سه بخش پایه دار، فلنچ دار و یا ارائه با هر دو تقسیم بندی کرد.

گیربکس آویز (Parallel Shaft Gearbox)

گیربکس های آویز به دلیل قابلیت چند محور بودن توانایی ایجاد نسبت های تبدیل بالایی را دارند که به موازات این مسئله قابلیت ایجاد گشتاورهای بالایی را نیز دارند و در مواردی که نیاز به گشتاور های بالا و کارکرد به صورت دائم کار می باشد، همانند دستگاه های میکسر و یا سیستم های محرک خطی در جرثقیل های سقفی چند کاره انتخاب بسیار عالی است .همچنین این نوع از جعبه دنده ها به دلیل حجم بالایی از روغن به صورت دائمی دارای ظرفیت حرارتی بالایی نسبت به سایر جعبه دنده های هلیکال هستند که در این امر خود باعث بالا رفتن عمر کارکرد گیربکس و عدم تخریب زود هنگام دنده ها می شود.

اجزای تشکیل دهنده گیربکس:

• چرخدنده ها: گیربکس ها اجزای مختلفی دارند که اصلی ترین جز آن ها چرخدنده ها می باشند که بسته به نوع گیربکس، شکل و جنس آن ها متفاوت است

• پوسته گیربکس: دنده ها درون آن قرار می گیرند و جنس آن معمولا از چدن ریخته گری شده است.

• شافت های ورودی و خروجی: این شافت ها می توانند به صورت سوراخ (Hollow) و یا شافت (Solid) باشند و جنس آن ها از فولاد است.

• بیرینگ (Bearing) یا یاتاقان: برای تحمل بار های شعاعی و محوری شافت های گیربکس استفاده می شوند

• کاسه نمد: برای حفاظت بیرینگ ها از عوامل خارجی مثل گرد و غبار و همچنین نگهداری از روغن داخل پوسته استفاده می شود.

• 
  

گیربکس کرانویل پینیون (Crown Wheel Pinion Gearbox)

گیربکس کرانویل پینیون یکی از پرکاربردترین انواع گیربکس‌ در صنعت و سیستم‌های انتقال قدرت می باشد. گیربکس‌های کرانویل پینیون برای انتقال قدرت و یا تقسیم قدرت یک نیروی محرکه دوار که از طریق یک زاویه از پیش مشخص شده (این زاویه معمولاً 90 درجه است) در طیف گسترده‌ای از کاربرد‌های صنعتی استفاده می‌شود.

نام گیربکس کرانویل پینیون از نام چرخدنده‌های بکار رفته در این گیربکس گرفته شده است. در گیربکس کرانویل پینیون دو چرخدنده به نام‌های کرانویل و پینیون مورد استفاده قرار گرفته شده است. هر دوی این چرخدنده‌ها دارای شکل مخروطی هستند که از دندانه‌های ساده و یا مخروطی تشکیل شده اند. نحوه قرارگیری چرخدنده کرانویل و چرخدنده پینیون و درگیری دندانه‌های آنها با یکدیگر بگونه ای است که محور این دوچرخدنده با یکدیگر معمولا زاویه ۹۰ درجه می‌سازد. در برخی از طراحی ها برای موارد خاص که مصرف کننده نیاز دارند این زاویه می تواند کمتر و یا بیشتر از 90 درجه باشد.

گیربکس کرانویل پینیون یا گیربکس شفت بغل ساختاری شبیه به گیربکس شفت مستقیم دارد با این تفاوت که محور خروجی زاویه 90 درجه با محور ورودی دارد.